‘Verhongeren de vogels’

Tekst: Ellen Klaasse-Derks

Golfbaan speelt rol in onderzoek naar vogelpopulatie

Nick Hofland steekt zijn hand in een spreeuwenkast. “Er zitten jonkies in, vandaag geboren en nog enkele niet uitgekomen eieren. Niet van een spreeuw, maar van een mus”, zegt hij enthousiast. Spreeuwen laten zich in deze tijd van het jaar nauwelijks zien in de verwilderde delen van Golfbaan Welderen in het Gelderse Elst waar de nestkastjes hangen. Hun broedseizoen is voorbij en daarmee eindigt voorlopig Hoflands onderzoek op deze baan. Een studie met de dramatische titel ‘Verhongeren de vogels’ uitgevoerd in opdracht van Radboud Universiteit Nijmegen.

“Het gaat echt niet goed met de natuur”, zegt Nick Hofland als hij na een rit over de licht glooiende golfbaan uit de buggy stapt. “Er zijn steeds minder insecten en dat heeft invloed op het gehele ecosysteem, onder andere op vogels die zich hiermee moeten voeden.”

Het onderzoek ‘Verhongeren de vogels’ moet de invloed van het gebruik van pesticiden op de populatie insectenetende vogels blootleggen. Hofland: “Ja, er zijn al verschillende pesticiden verboden, maar zodra de schadelijke gevolgen van een middel bekend zijn, is er alweer een ander product op de markt waarvan niet zelden later ook weer blijkt hoe slecht dat voor plant en dier is. Zo blijven we in een vicieuze cirkel ronddraaien.”

“Er zijn steeds minder insecten en dat heeft invloed op het gehele ecosysteem, onder andere op vogels die zich hiermee moeten voeden.”

Afhankelijk van insecten

Hofland is als PhD-student verbonden aan de afdeling dierecologie en fysiologie van Radboud Universiteit Nijmegen en ‘Verhongeren de vogels’ is zijn promotieonderzoek.  

Een onderzoek dat werd aangewakkerd na een publicatie van zijn afdeling waarin een verband werd gelegd tussen hoge pesticideconcentraties en de achteruitgang van vogelpopulaties. In de tweede helft van 2015 begonnen de voorbereidingen voor het project dat de populatie boerenzwaluwen en spreeuwen in Nederland op langere termijn in beeld moet brengen. “Deze vogels zijn afhankelijk van insecten en makkelijk te volgen. We weten inmiddels dat het aantal spreeuwen vanaf 1990 tot nu met ongeveer vijftig procent is afgenomen. Voor de boerenzwaluw is de afname wat minder dramatisch, maar het zijn er hoe dan ook minder”, licht Hofland de keus voor deze vogelsoorten toe.

Spreeuwen lokken

Sinds de aanvang van zijn onderzoek reist Hofland heel Nederland door om de populatie boerenzwaluwen en spreeuwen in kaart te brengen. Met name bij boerenbedrijven, maar ook bij golfbanen en kwekerijen. Golfbaan Welderen is een van die onderzoeksgebieden.

De leden van de commissie Flora en Fauna van deze golfbaan voelden zich direct aangesproken door het onderzoek en wilden er graag aan meewerken. “Voor het behoud van de natuur, maar ook om ervan te leren”, licht commissielid Harrie Besselink toe. “Spreeuwen zijn enorm nuttig voor een golfbaan. Ze eten de larven van de meikever en de langpootmug. Larven die anders de worteltjes van het gras opeten en je kunt je voorstellen dat dat een onwenselijk situatie voor een golfbaan is. Kraaien en eksters eten die larven eveneens, maar maken diepe putten in het gras, wat we ook weer niet willen. De spreeuw doet dat een stuk eleganter en richt nauwelijks schade aan. Vandaar dat we op de dichtbegroeide delen van de baan spreeuwenkasten tegen de bomen hangen om ze te lokken. Voor ons is het belangrijk om te leren hoe we zo veel mogelijk spreeuwen op de baan kunnen krijgen.”

Menu

Met het onderzoek wil Hofland de relatie leggen tussen het gebruik van pesticiden, het insectenbestand en de populatie spreeuwen en zwaluwen. Daarvoor moet hij weten wat de vogels zoal kunnen eten. Middels het plaatsen van een insectenval, een soort tentje dat insecten naar een pot leidt, krijgt hij inzicht in het beschikbare menu en als de spreeuwenjonkies zo’n acht tot tien tot dagen oud zijn, analyseert hij wat ze daadwerkelijk nuttigen. Inmiddels is bevestigd dat spreeuwen inderdaad de larven van de meikever en de langpootmug nuttigen.

“Spreeuwen zijn enorm nuttig voor een golfbaan. Ze eten de larven van de meikever en de langpootmug. Larven die anders de worteltjes van het gras opeten.”

Bewustwording

Hofland heeft heel goed voor ogen wat het doel is van zijn onderzoek. Het gehele ecosysteem verbeteren. “Het draait niet alleen om vogels, maar ook om insecten en planten. Naast een terugdringing van de intensieve landbouw zijn er beheersmaatregelen nodig om de insectenpopulaties weer op te krikken”, licht hij toe. “De meeste mensen weten ondertussen wel dat het belangrijk is om diversiteit te creëren in de natuur en het wordt steeds populairder om bloemen te zaaien. Maar daar kan het al misgaan. Veel van die zaden zijn voorzien van een pesticiden bevattende coating die zich bij het ontkiemen over de gehele plant verspreidt. De regen spoelt het ervan af en vervolgens komt het in de bodem terecht. Op deze wijze kan het zaaien een averechts effect hebben en tot nog meer insectensterfte leiden.” 

Een ecologisch werkwijze zou het mogelijke antwoord kunnen zijn op deze problematiek. En dat is tevens het uitgangspunt van Golfbaan Welderen. Besselink: “Wij zijn Geogecertificeerd en er worden hier geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. We laten zo veel mogelijk wilde planten groeien. Met onze deelname aan ‘Verhongeren de vogels’ willen we een stukje bewustwording bewerkstelligen. Een golfbaan mag dan gecreëerde natuur zijn, maar is wel groen en houdt de oprukkende verstedelijking tegen. Onze baan is er voor golfers en voor niet golfers. Er lopen hier verschillende wandelroutes doorheen, zodat iedereen van deze natuur kan genieten.”      

Search